“Breng je wensen in kaart, dan kan je het daarna loslaten en bezig zijn met het leven dat je nog hebt“

Je eigen afscheid. De meeste mensen denken er liever niet over na. Maar als je ongeneeslijk ziek bent, kan het goed zijn om dit toch te doen. Voor jezelf en voor je nabestaanden. Maar waar begin je? En hoe weet je wat er allemaal mogelijk is? Uitvaartondernemer Jos Otten helpt je op weg.

“Niemand wil over de dood praten. Niemand wil het leven loslaten. Maar als je de mogelijkheid hebt om over je afscheid te praten, zeg ik: doen. En wacht niet te lang. Want als je ongeneeslijk ziek bent, word je slechter. En dan wil of kan je er op een gegeven moment niet meer over praten. Dus breng je wensen in kaart. Dan kan je het daarna loslaten en bezig zijn met de kwaliteit van het leven dat je nog hebt.”

Is het handig om je wensen vast te leggen?
“Ja. Zet je wensen op papier, onderteken het met een datum erbij en deel het met de mensen die het dichtst bij je staan. Dan weet iedereen: dit is er besproken. En kunnen ze na het overlijden volledig bezig zijn met afscheid nemen. Je kunt ook een executeur-testamentair aanwijzen. Dan laat je officieel door een notaris vastleggen wie er over jouw laatste wensen gaat.”

Hoe kies je een uitvaartondernemer?
“Veel mensen kiezen een uitvaartondernemer waar ze goede verhalen over hebben gehoord. Dan heeft iemand in de omgeving gezegd: die vond ik fijn, die weet hoe het in elkaar steekt. Heb je dat niet, vraag dan eens om je heen naar de ervaringen van mensen. Artsen, dominees en hospices mogen geen voorkeur uitspreken, maar kunnen wel vertellen met wie ze vaak samenwerken. En je kan natuurlijk op websites kijken, van uitvaartondernemingen bij jou in de buurt. Dan zie je wat er allemaal mogelijk is en of een bedrijf bij je past. Of laat je alvast een keer adviseren door een uitvaartverzorger en kijk of er een klik is. Daar is niks mis mee, vind ik. Wij moeten onszelf kunnen laten zien zonder dat daar meteen kosten aan verbonden zijn. Bedenk wel: je kan ieder uitvaartbedrijf inschakelen waar je een goed gevoel bij hebt, maar als de uitvaart niet door je verzekeraar wordt verzorgd, ben je altijd duurder uit. Het grote voordeel is wel dat je weet wie je krijgt. Een verzekeraar kiest de mensen voor je uit.”

Hoe ga je om met de financiële kant van een uitvaart?
“Mijn advies: regel zoveel mogelijk van tevoren. Steek je kop niet in het zand en ga dat financiële stuk aan. Anders lopen je dierbaren er op het allervervelendste moment tegenaan. Want dat is vaak een verrassing, hoor. Kijk dus of je genoeg geld hebt. Heb je dat niet, bespreek dan met elkaar wat de mogelijkheden zijn. Dat is geen leuk gesprek, maar dan is het wel geregeld en weet je zeker dat niemand in de problemen komt.”

Hoeveel kost een uitvaart?
“Dat is van heel veel factoren afhankelijk. Iedere uitvaart is uniek en ieder kostenplaatje dus ook. Zeker als je maatwerk verzorgt, zoals wij. Wel kun je over het algemeen zeggen dat de kosten rondom een uitvaart niet laag zijn. De meeste crematieplechtigheden kosten tussen de 6000 en 8000 euro. En de meeste begrafenissen tussen de 8000 en 10.000 euro. Heb je je wensen scherp? Dan kan een uitvaartondernemer redelijk nauwkeurig aangeven hoeveel het gaat kosten.”

Wat zijn de voor- en nadelen van begraven of cremeren?
“Of je begraven of gecremeerd wil worden is vooral een persoonlijke keuze, die soms te maken heeft met religie. Wel zien we dat steeds meer mensen zich laten cremeren. Nog maar 30% van de mensen wil begraven worden. Ook hoor ik veel dat mensen na verloop van tijd niet meer komen en het graf verouderd. Hoewel je ook kan kiezen voor een natuurbegraafplaats. Dan lig je midden in de natuur, vaak voor eeuwig.
As kun je ook in een grafje plaatsen, maar je kan het ook in sieraden verwerken. Er zijn tegenwoordig hele mooie horloges en ringen die met as gevuld worden. Dan draag je je dierbare altijd bij je, zonder dat het echt opvalt. Dat kan ook met een as-tatoeage. En as kun je natuurlijk uitstrooien op een plek die veel voor de overledene betekende. Of je strooit een deel uit en je bewaart een deel.”

Welke keuzes kun je nog meer maken?
“Er is heel veel mogelijk. De uitvaart hoeft bijvoorbeeld niet in een uitvaartcentrum plaats te vinden. Dat vinden sommige mensen te klinisch. Ik was laatst bij een afscheid in een café. Dat paste bij de man die was overleden, die hield niet van formeel gedoe. Maar het kan bijvoorbeeld ook buiten, in de open lucht.
Je kan ook kiezen voor een eigentijdse rouwauto: een oldtimer, een busje, een vrachtwagen… Dat kan bijvoorbeeld mooi zijn als iemand in auto’s handelde of vrachtwagenchauffeur was. Ik was ooit bij het afscheid van een jongeman die op een containerwagen reed. Zijn kist werd op die wagen gezet. En z’n collega’s kwamen er in vrachtwagens achteraan, toeterend als een laatste saluut. Hartstikke mooi. Ik ben ook weleens met een uitvaartbus naar de uitvaartlocatie gereden. Die zat vol met vrienden en familie. En onderweg werd er muziek gedraaid. Ik wil maar aangeven: niks is raar, alles is goed. Je mag zelf beslissen hoe je afscheid eruitziet.”

Welke wensen zijn op dit moment populair?
“Tegenwoordig nemen we veel vingerafdrukken af. Daar laten nabestaanden dan een tatoeage van maken. Of ze laten de afdruk in een sieraad graveren. Wat ook nieuw is, is de bloemenband. Dat is een band die je om de kist vastmaakt, waar je allemaal losse bloemen in kunt steken. Dat is prachtig. Dan neemt iedereen een onverpakte, losse bloem mee en die kunnen ze er dan zelf insteken.”

Wat maakt een uitvaart mooi?
“Er zijn drie pijlers voor een goed en warm afscheid: muziek, foto’s en verhalen. Als die laten zien wie de overledene was, krijg je een mooie uitvaart.
Je kan muziek kiezen die ‘gewoon’ bij je past, maar je kan ook kiezen voor muziek die gekoppeld is aan een bepaalde tijd of een bijzonder moment. Daar kan iemand dan ook over vertellen.
Met foto’s blik je terug op iemands leven. Ze spreken tot de verbeelding en roepen herinneringen op. Tegenwoordig maken we vaak compilaties van beelden die vrienden en familie hebben vergaard. Die worden dan in een filmpje achter elkaar getoond, met muziek eronder. We merken dat mensen daar heel veel troost uit putten.
Qua toespraken is het mooi als de sprekers samen het verhaal van de overledene vertellen. De eerste persoon vertelt bijvoorbeeld over de jeugd, de tweede over school en vriendschappen, de derde over de relatie en de vierde over werk. Zo komen alle kanten van de overledene aan bod en voorkom je dubbelingen. De volgorde kun je natuurlijk zelf bepalen. Soms wil de partner graag beginnen.
Aan het eind van de uitvaart wordt er tegenwoordig vaak geproost op het leven. Dat zien we steeds vaker. Mensen willen niet alleen rouwen, maar ook vieren dat iemand geleefd heeft, dat iemand er was.”

Wil je nog iets meegeven?
“Het belangrijkste is: je mag zelf beslissen hoe je je afscheid vormgeeft. En uitvaartondernemers kunnen je daarbij helpen. Laat je informeren, bezoek begraafplaatsen en crematoria en denk niet dat dat raar is. Ook mensen die niet ziek zijn gaan met ons in gesprek. En als je al je wensen op papier hebt gezet, kan het hele scenario onder in de la. Dan hoef je daar niet meer mee bezig te zijn, want dat is geregeld. Sowieso: wees niet alleen maar bezig met de dood. Doe mooie dingen. Ga eropuit, als dat nog lukt. Haal eruit wat je er nog uit kunt halen.”